Λευκάδιος Χέρν (Patricio Lafcadio Tessima Carlos Hearn) ή Κοϊζούμι Γιακοῦμο (小泉八雲))
Λευκάς (Βρετ. Αὐτοκρατορία) 27/6/1850 – Τόκυο (Ἰαπ. Αὐτοκρατορία) 26/9/1903.
Ο Λευκάδιος Χερν ήταν συγγραφέας και δημοσιογράφος και θεωρείται εθνικός ποιητής της Ιαπωνίας.
Γεννήθηκε στη Λευκάδα στις 27 Ιουνίου του 1850 από Ελληνίδα μητέρα και πατέρα Ιρλανδό. Δεύτερος γιος του Καρόλου Χερν και της Ρόζας Κασιμάτη. Η μητέρα του ήταν ευγενούς καταγωγής κόρη του Αντώνιου Κασιμάτη από τα Κύθηρα ενώ ο πατέρας του στρατιωτικός χειρουργός στο Βρετανικό Σώμα των Επτανήσων από το Δουβλίνο.
Παιδικά χρόνια
Ο πατέρας του πήρε μετάθεση για τις δυτικές Ινδίες και έτσι δυο χρονιά αργότερα ο μικρός Λευκάδιος ταξιδέψε με τη μητέρα του στο Δουβλίνο για να ζήσουν με την οικογένεια του πατέρα του. Η μητέρα του αντιμετώπιζε δυσκολίες προσαρμογής στην ξένη χωρά αλλά και στο σπίτι της οικογένειας του άντρα της και έτσι μετακόμισε στην Σάρα Μπρέναν. Συγγενικό πρόσωπο που έδειχνε συμπάθεια στον Λευκάδιο και τη μητέρα του. Μετά από ένα διάστημα συμβίωσης με τον πατέρα του, η μητέρα του αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα, καθώς ο Κάρολος Χερν εκμεταλλεύτηκε ένα νομικό κενό και έθεσε εκτός ισχύος τον γάμο του.
Έτσι, σε ηλικία πέντε ετών ο Λευκάδιος Χερν αποχωρίστηκε από τη μητέρα του χωρίς να την δει ποτέ ξανά. Στην ηλικία αυτή αυτή ένιωθε φόβο για τα φαντάσματα και τα στοιχειά. Η θεία του για να τον κάνει να ξεπεράσει τις φοβίες του αυτές τον κλείδωνε στο υπόγειο.
Εφηβικά χρόνια
Όταν έφτασε σε σχολική ηλικία άρχισε να διαβάζει. Όταν κάποια στιγμή ανακάλυψε ενα βιβλίο για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ένιωσε ενθουσιασμένος. Όπως είπε αργότερα ο ίδιος: Εισήλθα στη δική μου αναγέννηση. Αργότερα, και αφού είχε περάσει από το γαλλικό κολλέγιο του Υβενό στάλθηκε στο κολλέγιο Σαίντ Κούθμπερτ (Ushaw Roman Catholic College). Κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού έχασε το ένα μάτι του. Από τότε κλείστηκε στον εαυτό του.
Ενηλικίωση και Μετανάστευση
Σε ηλίκια 19 ετών αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στις Η.Π.Α. Για ένα χρονικό διάστημα έζησε κάτω από συνθήκες μεγάλης φτώχειας. Όταν γνώρισε τον Χένρυ Γουώτκιν βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Με τη βοήθεια του βρήκε δουλειά σε μια εφημερίδα. Σιγά σιγά άρχισε να δουλεύει σε υψηλότερες θέσεις και έφτασε να εργάζεται ως δημοσιογράφος σε εφημερίδα του Σινσιννάτι (Cincinnati Daily Enquirer). Περιπλανήθηκε στη Νέα Ορλεάνη, στη Νέα Υόρκη, στις Γαλλικές Αντίλλες.
Ζωή στην Ιαπωνία
Το 1889 βρέθηκε σαν ανταποκριτής στην Ιαπωνία. Αργότερα και με τη βοήθεια του Μπάζιλ Τσάμπερλαιν και του Ίτζιτο Χαττόρι βρήκε θέση καθηγητή της αγγλικής γλώσσας στην πόλη Ματσούε στη βορειοδυτική Ιαπωνία. Στον δέκατο πέμπτο μήνα διαμονής του στην Ιαπωνία παντρεύτηκε τη Σετζούκο Κοϊζούμι. Κόρη μίας οικογένειας σαμουράι, των Κοϊζούμι που είχαν ξεπέσει με την καταστροφή που επέφερε σε αυτήν την κοινωνική τάξη η νέα πορεία της Ιαπωνίας. Υιοθετεί μάλιστα το όνομα της συζύγου του και από Λευκάδιος Χερν ονομάζεται Κοϊζούμι Γιάκουμο. Μαζί της έκανε τέσσερα παιδιά. Τον Δεκέμβριο του 1896, το Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Τόκυο του προσέφερε την έδρα του καθηγητή της Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας. Στην Ιαπωνία ο Λευκαδιος Χερν έζησε τα 14 τελευταία χρόνια της ζωής του.
Θάνατος
Ο Λευκάδιος Χερν πέθανε στις 26 Σεπτεμβρίου του 1903 ύστερα από πνευμονικό οίδημα. Μία μικρή νεκρική πομπή μετέφερε τη σωρό του στον παλιό ναό Κομπουπέρα. Μπρόστα υπήρχαν τα βουδιστικά λάβαρα, πίσω δυο μικρά παιδιά που κουβαλούσαν ζωντανά πουλιά σε μικρά κλουβιά που θα τα άφηναν ελέυθερα συμβολίζοντας τη φυγή της ψυχής από τα δεσμά της. Ακολουθούσαν τα άτομα που κουβαλούσαν το φέρετρό του, πιο πίσω οι ιερείς με τα κουδουνάκια τους και το φαγητό για το νεκρό, ενώ την πομπή έκλειναν η οικογένεια και οι φίλοι του νεκρού. Στην πλάκα που έστησαν οι φοιτητές του υπήρχε το εξής κείμενο: Στον Λευκάδιο Χερν, του οποίου η πένα υπήρξε πιο ισχυρή ακόμα και από τη ρομφαία του ένδοξου έθνους που αγάπησε, έθνους που πιο μεγάλη τιμή του υπήρξε ότι τον δέχτηκε στις αγκάλες του ως πολίτη και του πρόσφερε, αλίμονο, τον τάφο.
Συγγραφικό Έργο
Τα πιό γνωστά του έργα είναι:
Εντός του κύκλου των ψυχών
Η χώρα των χρυσανθέμων
Ιαπωνικοί Θρύλοι
Ηλέκτρα
Καϊνταν
Κείμενα από την Ιαπωνία
Όλεθρος και άλλα διηγήματα
Το αγόρι που ζωγράφιζε γάτες και άλλες ιστορίες
Ἐδώ, σᾶς παρουσιάζομε ἕνα ἐνδιαφέρον κριτικὸν κείμενον τοῦ Κοϊζούμι, περὶ τὴν Ἰαπωνικήν, καὶ ἴσως ὄχι μόνον, παιδείαν.
ΠΗΓΗ:http://www.lafcadio.gr/
Λευκάδιου Χερν: Η επίσημη παιδεία της Ιαπωνίας
(απόσπασμα από το εικοστό κεφάλαιο του βιβλίου ΙΑΠΩΝΙΑ-ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο περιγράφονται το ιαπωνικό εκπαιδευτικό σύστημα και οι προσπάθειες της Ιαπωνίας ν' ανταπεξέλθει στις πιέσεις των "μεγάλων δυνάμεων" και στις ανάγκες που προέκυπταν από το άνοιγμά της στο Δυτικό κόσμο, σ' εκείνη την κρίσιμη εποχή). Μετάφραση: Kλαίρη Β. Παπαπαύλου
Κανένας ξένος χωρίς πείρα δεν καταφέρνει να κουβεντιάσει για μισή ώρα με Ιάπωνα - τουλάχιστον, με Ιάπωνα που δεν έχει ζήσει στο εξωτερικό - και ν' αποφύγει να πει κάτι που θα προσκρούσει στο καλό γούστο ή αίσθημα του συνομιλητή του. Κι ελάχιστοι (ίσως κανένας) από τους Ιάπωνες που δεν έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό μπορούν να συνομιλήσουν για λίγο σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή γλώσσα, χωρίς να προκαλέσουν κάποιο αμήχανο ξάφνιασμα στον ξένο ακροατή τους. Η αμοιβαία κατανόηση, ανάμεσα σε νοοτροπίες με τόσο διαφορετικές δομές, είναι περίπου αδύνατη. Αλλά είναι επίσης φυσικό, ο ξένος καθηγητής που επιδιώκει το αδύνατο - που αναμένει από τους Ιάπωνες φοιτητές του την ίδια περίπου ποιότητα πνευματικής κατανόησης που θα ανέμενε από τους φοιτητές στη Δύση - να αισθάνεται αναστατωμένος. "Γιατί πρέπει να υπάρχει πάντα ένα χάσμα ανάμεσά μας;" Είναι μια ερώτηση που συχνά ακούγεται και σπάνια παίρνει απάντηση.
Κάποιοι από τους λόγους (ΣτΜ. που προκαλούν το χάσμα) θα πρέπει να έχουν γίνει ως τώρα εμφανείς στον αναγνώστη. Αλλά ένας από αυτούς - ο πιο περίεργος - δεν έχει γίνει. Πριν τον εκθέσω θα πρέπει να παρατηρήσω ότι, ενώ η σχέση ανάμεσα στον ξένο δάσκαλο και τον Ιάπωνα φοιτητή είναι τεχνητή, η σχέση του Ιάπωνα δασκάλου και φοιτητή ήταν, παραδοσιακά, μια σχέση θυσίας και υποχρεώσεων. Η αδράνεια με την οποία αντιμετωπίζεται ο ξένος, η αδιαφορία που τον παγώνει διαρκώς, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην παρεξήγηση που προκύπτει από δύο τελείως διαφορετικές αντιλήψεις περί καθήκοντος.
Τα παλιά συναισθήματα παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την απάλειψη των παλιών τυπικών. Και το πόσο η φεουδουαρχική Ιαπωνία επιβιώνει μέσα στη σύγχρονη χώρα, κανένας ξένος δεν μπορεί εύκολα να το φανταστεί. Τα περισσότερα τωρινά συναισθήματα είναι προφανώς κληρονομικά, τα παλιά ιδανικά δεν αντικαταστάθηκαν ακόμη με καινούργια... Στους χρόνους της φεδουαρχίας, ο δάσκαλος δίδασκε χωρίς μισθό. Περίμεναν από αυτόν ν' αφιερώνει όλο το χρόνο του, τη σκέψη και τη δύναμή του στο επάγγελμά του. Το επάγγελμά του εθεωρείτο πολύ τιμητικό. Το θέμα της μισθοδοσίας δε γινόταν αντικείμενο συζήτησης, ο δάσκαλος επαφιόταν πλήρως στην ευγνωμοσύνη των γονέων και των μαθητών. Το δημόσιο αίσθημα τους ένωνε μαζί του, μ' έναν δεσμό που δε μπορούσε να σπάσει. Έτσι π.χ. ένας στρατηγός, την παραμονή μιας εφόδου, θα φρόντιζε ώστε ο παλιός δάσκαλος του να έχει μια δυναντότητα να διαφύγει από το μέρος της πολιορκίας. Ο δεσμός ανάμεσα σε δάσκαλο και μαθητή ήταν δεύτερος σε ισχύ, μόνο σε σχέση με το δεσμό γονέα και παιδιού. Ο δάσκαλος θυσίαζε τα πάντα για το μαθητή του, ο μαθητής ήταν κάθε στιγμή έτοιμος να πεθάνει για το δάσκαλό του. Είναι αλήθεια ότι τώρα, οι σκληρές και εγωιστικές πλευρές του ιαπωνικού χαρακτήρα αρχίζουν να έρχονται στην επιφάνεια. Ωστόσο, ένα και μόνο γεγονός αρκεί για να δείξει πόσο το αίσθημα της παραδοσιακής ηθικής επιβιώνει, κάτω από την καινούργια και πιο ακατέργαστη επιφάνεια: Όλο σχεδόν το εκπαιδευτικό έργο που επιτελείται στην Ιαπωνία, αν και γίνεται με κυβερνητική ενίσχυση, είναι αποτέλεσμα προσωπικής θυσίας.
Από την κορυφή της κοινωνίας ως τη βάση της, το πνεύμα της αυτοθυσίας κυριαρχεί. Είναι γνωστό ότι, εδώ και πολλά χρόνια, ένα μεγάλο μέρος του ιδιωτικού εισοδήματος της αυτοκρατορικής οικογένειας προσφέρεται στη δημόσια εκπαίδευση. Δεν είναι όμως γενικά γνωστό ότι και κάθε άτομο που έχει τίτλους ή χρήματα ή υψηλή θέση εκπαιδεύει φοιτητές με δικά του έξοδα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτή η βοήθεια προσφέρεται τελείως δωρεάν. Σε λιγότερες περιπτώσεις, ο φοιτητής διευκολύνεται στα έξοδά του και τα επιστρέφει με δόσεις, κάποια στιγμή στο μέλλον. Ο αναγνώστης αναμφίβολα γνωρίζει επίσης ότι οι daimyo (ΣτΜ. νταϊμυό, περιφερειακοί διοικητές των φεδουαρχικών χρόνων), σε παλαιότερους καιρούς, διέθεταν το μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων τους για τη συντήρηση και την ενίσχυση των ακολούθων τους. Εφοδίαζαν εκατοντάδες ή και χιλιάδες και, σε κάποιες περιπτώσεις, δεκάδες χιλιάδες προσώπων με τα αναγκαία για τη ζωή τους, ζητώντας σε αντάλλαγμα στρατιωτική υπηρεσία, εντιμότητα και πειθαρχία. Αυτοί οι παλαιοί νταϊμυό ή οι διάδοχοί τους -ιδιαίτερα, αυτοί που είναι ακόμα μεγάλοι γαιοκτήμονες- τώρα συναγωνίζονται μεταξύ τους για την υποστήριξη της παιδείας. Όσοι μπορούν, εκπαιδεύουν γιους και εγγονούς ή απογόνους των παλιών ακολούθων τους. Οι νέοι που δέχονται αυτή την υποστήριξη επιλέγονται κάθε χρόνο μεταξύ των σπουδαστών των σχολείων που έχουν ιδρυθεί στις παλιές περιφέρειες των νταϊμυό. Σήμερα, μόνο οι πλούσιοι ευγενείς είναι σε θέση να παρέχουν τελείως δωρεάν υποστήριξη σ' έναν αριθμό σπουδαστών κάθε χρόνο. Οι φτωχότεροι αξιωματούχοι δεν μπορούν να φροντίσουν για πολλούς. Ωστόσο όλοι, ή σχεδόν όλοι, συντηρούν κάποιους - κι αυτό συμβαίνει ακόμη και σε περιπτώσεις που το ειδόσημα του πάτρωνα είναι τόσο μικρό ώστε τα έξοδα θα ήταν αδύνατο ν' αντιμετωπιστούν, αν ο φοιτητής δεν υποσχόταν να εξοφλήσει το ποσό μετά την αποφοίτησή του. Σε μερικές περιπτώσεις τα μισά έξοδα καταβάλλονται από τον πάτρωνα και ο φοιτητής αναλαμβάνει την υποχρέωση να επιστρέψει τα υπόλοιπα.
Το παράδειγμα της αριστοκρατικής τάξης ακολουθούν και οι άλλες κοινωνικές βαθμίδες. Έμποροι, τραπεζίτες, εργοστασιάρχες, όλοι οι εύποροι εκπρόσωποι της εμπορικής και βιομηχανικής τάξης συνεισφέρουν στην εκπαίδευση. Οι στρατιωτικοί, οι δημόσιοι λειτουργοί, οι γιατροί, οι δικηγόροι - με δύο λόγια, άνθρωποι κάθε επαγγέλματος κάνουν το ίδιο. Όσοι έχουν μικρά εισοδήματα που δεν τους επιτρέπουν μεγάλη γενναιοδωρία βοηθούν τους φοιτητές να εργάζονται ως θυρωροί, να εκτελούν θελήματα, να δίνουν ιδιαίτερα μαθήματα - παρέχοντας τους σε αντάλλαγμα τροφή και κατοικία και, μερικές φορές ένα χαρτζλίκι για μικρές υπηρεσίες. Στο Τόκυο, όπως και στις περισσότερες μεγάλες πόλεις, οι φύλακες όλων σχεδόν των σπιτιών είναι φοιτητές που βοηθούνται μ' αυτόν τον τρόπο. Κι όσο για την προσφορά των διδασκόντων, αυτή χρήζει ιδιαίτερης μνείας.
Οι περισσότεροι δάσκαλοι στα δημόσια σχολεία δεν αμείβονται με μισθό τέτοιον που να τους επιτρέπει να βοηθούν τους μαθητές χρηματικά. Αλλά, όλοι οι δάσκαλοι που κερδίζουν περισσότερα από τα απολύτως αναγκαία συνεισφέρουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Όσοι διδάσκουν στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα φαίνονται να θεωρούν τη βοήθεια προς τους φοιτητές αυτονόητη - τόσο αυτονόητη ώστε να υποπτεύεται κανείς μια νέα "τυραννία της συνήθειας", κυρίως λόγω των χαμηλών μισθών. Αλλά καμμία τυραννία συνήθειας δεν θα μπορούσε να εξηγήσει την ευχαρίστηση που αντλείται από τη θυσία και την παράδοξη επιβίωση του φεδουαρχικού ιδεαλισμού, που αποκαλύπτονται από κάποια εντυπωσιακά γεγονότα. Για παράδειγμα: Eίναι γνωστό ότι πανεπιστημιακός καθηγητής υποστήριζε και εκπαίδευε ένα μεγάλο αριθμό φοιτητών για πολλά χρόνια, μοιράζοντάς τους το σύνολο σχεδόν του μισθού του. Τους παρείχε κατοικία, ρούχα και τροφή, τους δίδασκε, αγόραζε τα βιβλία τους και πλήρωνε τα δίδακτρά τους - κρατώντας για τον ευατό του μόνο το κόστος της διαβίωσής του και περιορίζοντας κι αυτό ακόμη σε διατροφή με πατάτες. (Για φανταστείτε ένα ξένο καθηγητή στην Ιαπωνία να περιορίζει τη δίαιτά του σε ψωμί και νερό για χάρη της δωρέαν εκπαίδευσης μερικών φτωχών νέων!). Γνωρίζω άλλες δύο περιπτώσεις σχεδόν το ίδιο αξιόλογες - η μία, μάλιστα, αφορά σ' έναν ηλικιωμένο άνδρα παραπάνω από εβδομήντα ετών, ο οποίος εξακολουθεί ν' αφιερώνει τα μέσα που διαθέτει, το χρόνο και τις γνώσεις του, στο αρχαίο ιδανικό του χρέους. Πόσες κρυμμένες θυσίες αυτού του τύπου έχουν γίνει από ανθρώπους που είχαν ελάχιστες δυνατότητες να τις αντιμετωπίσουν, δεν θα τα μάθουμε ποτέ. Και πραγματικά, η δημοσίευσή τους θα προξενούσε μονάχα πόνο. Αισθάνομαι ένοχος αδιακρισίας ακόμη και για το ότι μνημόνευσα τις περιπτώσεις που μου επισημάνθηκαν - μολονότι η μνεία τους τιμά την ανθρώπινη φύση... Τώρα λοιπόν πρέπει να έχει γίνει φανερό ότι οι Ιάπωνες φοιτητές, συνηθισμένοι σε τέτοιου είδους αυταπάρνηση από μέρους των ντόπιων καθηγητών τους, δεν μπορούν να νιώσουν πολύ εντυπωσιασμένοι από οποιαδήποτε εκδήλωση ενδιαφέροντος ή συμπάθειας ενός ξένου καθηγητή, ο οποίος, αν και αμείβεται με μεγαλύτερο μισθό από τους Ιάπωνες συναδέλφους του, δεν έχει ούτε λόγο ούτε μεγάλη διάθεση να μιμηθεί το παράδειγμά τους.
Ο άθλος μιας παιδείας που επιβιώνει με προσωπικές θυσίες είναι ασφαλώς αρκετός για ν' αντισταθμίσει πολλές αδικίες και αγυρτίες. Παρά τη διαφθορά που έχει γίνει συνήθεια τα τελευταία χρόνια - παρά τα δημόσια σκάνδαλα, τις μηχανορραφίες και τις απάτες - μπορεί να ελπίζει κανείς για όλες τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, ενόσω το πνεύμα της γενναιόδωρης αυταπάρνησης εξακολουθεί να διέπει τον εκπαιδευτικό κόσμο. Θα διακινδυνέψω μάλιστα να εκφράσω την άποψη ότι τα περισσότερα δημόσια σκάνδαλα και αποτυχίες προέκυψαν από την επέμβαση της πολιτικής στη σύγχρονη εκαπίδευση, ή από την προσπάθεια απομίμησης ξένων συμβατικών μεθόδων που βρίσκονται σε διάσταση με την εμπειράι του εθνικού ήθους. Όπου η Ιαπωνία παρέμεινε πιστή στα παλαιά ηθικά ιδανικά της, έδρασε με ευγένεια κι επιτυχία. Όπου αποχωρίστηκε χωρίς λόγο από αυτά, η φυσική συνέπεια ήταν θλίψη και αναταραχή...
