Νοῦς ὑγιὴς καὶ λοιπαὶ ἀνοησίαι...

Γενεαὶ Ἑλλήνων καὶ ὄχι μόνον, ἐπαιδαγωγήθησαν μέσῳ διαφόρων παροιμιωδῶν γνωμικῶν φράσεων, ἄλλοτε δημώδους, ἄλλοτε λογίας, ἄλλοτε ἀρχαϊκῆς προελεύσεως.

Πολλαὶ ἐκ τῶν φράσεων καὶ παροιμιῶν αὐτῶν ἐπικυροῦνται ὡς «λαϊκὴ σοφία», ὡς «σοφία τῶν ἀρχαίων ἡμῶν προγόνων» καὶ λοιπὰ βαρύγδουπα...

Μία τοιαύτης βαρύτητος γνωμικὴ φράσις, ἀκουομένη κατὰ κόρον ἐκ τῶν χειλέων πολλῶν παιδαγωγῶν, κυρίως ὅμως διδασκάλων καὶ καθηγητῶν τῆς λεγομένης σωματικῆς ἀγωγῆς, εἶναι καὶ τὸ «ὁλιστικοῦ» χαρακτῆρος ἀναποδείκτως ἀποδιδόμενον εἰς τὸν Μιλήσιον Θαλῆν ῥητόν, «Νοῦς ὑγιὴς ἐν σώματι ὑγιεῖ».

Ὅστις θελήσῃ φίλε ἀναγνῶστα νὰ διακριβώσῃ τὴν ἀλήθειαν τῆς ἀποδόσεως τοῦ ῥητοῦ αὐτοῦ εἰς τὸν ἀρχαῖον σοφὸν τῆς κλασσικῆς ἑπτάδος, μᾶλλον θὰ ἀτυχήσῃ.

Ἀντιθέτως θὰ εὐτυχήσῃ ἂν ἐνσκήψῃ εἰς τὴν ἀρχαίαν λατινικὴν γραμματείαν, μελετῶν τὴν Δεκάτην Σάτυραν (sic) - Satura Decima, τοῦ σπουδαίου Ῥωμαίου ποιητοῦ Δεκίμου Ἱουνίου Ἰουβενάλη, ὅπου εἰς τὸν 356^ον στῖχον θὰ διαβάσῃ:

«...orandum est ut sit mens sana in corpore sano...».

Δὲν ἐπιθυμῶ, φίλε ἀναγνῶστα, νὰ παραδώσω μαθήματα λατινικῆς γραμματικῆς ἀποδίδων νεοελληνιστὶ τὸν στῖχον αὐτὸν ὡς «εὐκτέον ἐστὶν ἡ ἐν σώματι ὑγιεῖ ὕπαρξις νοὸς ὑγιοῦς».

Ἁπλῶς νὰ ἐπισημάνω ὅτι αὐτὸ τὸ γερούνδιον orandum σημαίνει εὐχήν, ἐν ἁπλοῖς λόγοις εὐχομένην ὅπως μέσα εἰς ἕνα ὑγιὲς σῶμα νὰ κατοικῇ ἕνας ἐχέφρων νοῦς.
Ἄρα ἡ ἐν ἀξιωματικῇ διαθέσει χρῆσις τοῦ -δῆθεν- ἀρχαιοελληνικοῦ ῥητοῦ ὡς δηλωτικοῦ τῆς ἀναγκαίας ὑπάρξεως ὑγιοῦς σώματος προκειμένου νὰ ὑπάρχῃ ὑγιὴς νοῦς, συνιστᾶ ἀπάτην!

Πρόκειται διὰ μίαν ἀπάτην μάλιστα ὀλκῆς, καθ᾿ ὅτι ἡ ἀποδοχὴ τοῦ ὑγιοῦς σώματος ὡς ἀναγκαίας συνθήκης διὰ τὴν νοητικὴν ὑγιείαν, πάσχει.

Πάσχει ἐπιστημονικῶς - ἀνθρωπολογικῶς δεδομένου ὅτι ἡ ἀπώλεια μέρους τῆς σωματικῆς ὑγιείας ἑνὸς ὀργανισμοῦ, δύναται νὰ ἐπαγάγῃ μὲν ἑνίας ψυχικὰς διαταραχάς, πλὴν ὅμως καὶ ὅσον ἀφορᾶ τὰ τοῦ πνεύματος, ἂν ἡ βλάβη ἢ τὸ σωματικὸν πάθος δὲν ἅπτεται τῶν ἐγκεφαλικῶν λειτουργιῶν, ὁ νοῦς ἐξακολουθεῖ νὰ ἡγεμονεύῃ.

Πάσχει ἱστορικῶς, καθ᾿ ὅτι ἐκ τῆς ἱστορίας διδασκόμεθα ὅτι πολλαὶ μεγαλοφυΐαι καὶ ἐπιφανεῖς προσωπικότητες τῆς πολιτικῆς, τοῦ πολέμου, τῶν τεχνῶν, τῶν ἐπιστημῶν, ἦσαν σωματικῶς «σακάτηδες».

Πάσχει ἠθικῶς, καθ᾿ ὅτι ἡ συλλήβδην κατάταξις παντὸς προσώπου διατελοῦντος ἐν ἀσθενείᾳ ἢ ἀναπηρίᾳ, εἰς τὰς δέλτους τῶν νοητικῶς μειονεκτούντων, ἀποτελεῖ ἠθικὴν ἀπαξίωσιν τῆς προσωπικότητος ἐφ᾿ ὅσον οὐχὶ σπανίως ὁ νοητικῶς ὑστερῶν πέραν τῆς μωρίας ἣν ὀφλισκάνει, κινεῖται καὶ εἰς τὰς παρυφὰς τῆς βλακείας, ἡ δὲ βλακεία -ὡς γνωστόν καὶ ἐκ τῶν ὁπαδῶν τῶν πολιτικῶν κομμάτων-, ἄγει εὐκόλως πρὸς τὴν ἀήθειαν.
Ὅθεν, καλὸν θὰ ἦτο τόσον οἱ παιδαγωγοί, ὅσον καὶ οἱ λοιποὶ ἠθικορήτορες, ἠθοδιδάσκαλοι καὶ οἱ λογῆς βιόσοφοι, νὰ ῥίψουν τὸ ἀνόητον αὐτὸ -παραποιηθὲν ἐκ τῆς λατινικῆς γραμματείας- ῥητὸν εἰς τὸν κάλαθον τῶν ἀχρήστων φληναφημάτων, εὐχόμενοι ἁπλῶς ὡς ὁ καλὸς μας Ἰουβενάλης:
Νὰ μᾶς δίδῃ ὁ Πανάγαθος τὴν ὑγειὰν μας σὲ σῶμα καὶ σὲ πνεῦμα, ὥστε καὶ ἡ δυστυχὴς μέτοικος ψυχὴ μας νὰ ταξειδεύσῃ τὸ ἔνσαρκον ταξείδιον εἰς καλὴν θέσιν.